Od proljeća 1878. godine u Bosnu su stizali glasovi o mogućnosti da Porta preda pokrajine Austro-Ugarskoj. Vijest o okupaciji je stigla prije završetka Berlinskog kongresa izazivajući prve velike nemire u Sarajevu i drugim gradovima Bosanskog vilajeta. U Sarajevu je 5. jula formiran Narodni odbor, koji je počeo pripreme za oružani otpor austrougarskoj vojsci. On je 7. jula iznudio ostavku vojnog komandanta Bosne Veli-paše, stavljajući do znanja da će se, uprkos neslaganju Porte, organizovati otpor austrougarskim trupama.
Nakon što je Narodni odbor 27. jula protjerao valiju i preostale organe osmanske uprave, formirana je Narodna vlada koja je preuzela organizovanje otpora okupaciji. Kada je Porta počela savjetovati da se ona prihvati bez otpora, Narodna vlada joj je osporila da bez učešća naroda donosi odluku o sudbini Bosne. Svi sposobni muslimani od 17 do 70 godina morali su stupiti u vojsku, a upućen je apel kršćanskom stanovništvu. Raspisana je kontribucija u novcu i rekvizicija drugih potreba za vojsku. Za glavnog komandanta imenovan je Smail-beg Selam Taslidžak. Nije postojao organizovani plan odbrane i Vlada je samo pozvala dobrovoljce da se upute prema neprijatelju.
Krajem jula 1878. godine ministar vanjskih poslova Monarhije, grof Gyula Andrássy se odlučio za ulazak trupa u Bosnu u Hercegovinu. Nastojao je izbjeći otpor okupaciji, obećavajući ustupke sultanu, jednom dijelu gornjeg sloja i šireći propagandu među narodom. Ne očekujući jači otpor, smatrao je da će okupacija biti „paradni marš, za koji će biti dovoljne dvije čete i orkestar“.
Još prije završetka Berlinskog kongresa, austrougarski Generalštab je mobilizirao kompletan 13. armjski korpus (6.,7., i 20. diviziju) za prodor u Bosnu, a 18. Pješadijsku diviziju da zaposjedne Hercegovinu. Ukupne austrougarske snage brojale su 82.119 vojnika, raspoređenih u 65 pješadijskih bataljona, 14 eskadrona konjice i 19 tehničkih četa, opremljenih sa 112 topova, 4 zapregnuta mostovna trena i sa 13.319 konja.
Glavni zapovjednik okupacionih snaga je bio baron Josip Filipović. Njegov plan je bio da sa trupama 13. korpusa i 18. divizije prodre glavnim komunikacijama u unutrašnjost zemlje i zaposjedne važnije gradove, prije svega Sarajevo, Tuzlu, Banja Luku i Mostar. Stoga su na granici sa Bosnom i Hercegovinom grupisane snage u 6 gradova, od kojih su vodile komunikacije prema središtu zemlje. Glavna kolona je prešla Savu 29. jula ujutro i nastupala od Broda putem Derventa-Doboj-Sarajevo. Nju je činila 6. divizija sa tri brdske brigade, ojačana 39. pješadijskom brigadom i korpusnim dijelovima (jačine 20 bataljona, 6 samostalnih četa, 8 eskadrona konjice, 8 baterija i 8 korpusnih mostova), sa oko 25.000 vojnika.
Desna kolona, 7. brdska divizija sa dvije brdske brigade je nastupala pravcem Gradiška-Banja Luka, a s jednom brdskom brigadom pravcem Kostajnica-Novi-Prijedor-Banja Luka, a zatim objedinjeno pravcem Jajce-Travnik sa ukupno 17.724 vojnika i 3.178 konja.
Lijeva kolona, 20. pješadijska divizija, sa 16.071 vojnikom, 2.989 konja i 41 topom, nastupala ja pravcem Šamac-Gradačac-Gračanica-Donja Tuzla.
Baron Stevan Jovanović je izvršio prodor od Imotskog i Vrgorca prema Ljubuškom i Mostaru, a ne kako je Filipović planirao dolinom Neretve iz pravca Metkovića. Glavninu snaga je činila 18. pješadijska divizija, sa tri brdske brigade i ukupno 17.080 vojnika, 3.720 konja i 24 topa.
Pri prelasku Une i Save, nijedna kolona nije naišla na ozbiljniji otpor. Tek 3. augusta dio glavne kolone je naišao na otpor kod Maglaja, kada je iz zasjede uništen njen izviđački eskadron. Nakon što je odbacila branioce ka Žepču, 6. divizija je 6. augusta zauzela Maglaj.
Jedinice desne kolone 13. korpusa, 7. brdska divizija prvih dana nisu naišle na otpor. Glavnina ove divizije je preko Gradiške 31. jula ušla u Banja Luku. Njena desna kolona, 1. brdska brigada bez otpora je 29. jula zauzela Bosansku Kostajnicu, 31. jula Novi i Prijedor i 1. augusta se sjedinila sa glavninom divizije u Banjoj Luci.
Komandant 7. divizije FM Würtenberg je 2. augusta glavninu snaga usmjerio prema Varcar-Vakufu i Jajcu, nailazeći na jak otpor u selu Rogolji, zapadno od Varcar-Vakufa. U borbama vođenim 5. augusta oko 1.000 branilaca je izbacilo iz stroja 44 austrougarska vojnika, dok su sami imali oko stotinu mrtvih. Lijeva kolona 13. korpusa, 20. divizija, je nakon zauzimanja Gračanice pokušala prodrijeti u Donju Tuzlu. Međutim, naišla je na žestok otpor vojske pod komandom Šemsekadića, i nakon znatnih gubitaka je bila prisiljena da se povuče ponovo prema Gračanici.
Nakon što su slomile otpor kod Ljubuškog i Čitluka jedinice 18. divizije su 5. augusta prodrle u Mostar, odakle su se branioci povukli prema Stocu i Nevesinju. Ne čekajući dolazak pojačanja, general Filipović je glavninu snaga korpusa usmjerio ka Žepču, koji je zauzet nakon jednodnevne bitke, 7. augusta uvečer.
Istoga dana su vođene borbe kod Jajca, gdje je oko 5-6.000 muslimanskih dobrovoljaca iz Jajca, Travnika i Varcar-Vakufa, među kojima je bilo 500-600 pravoslavnih i katolika, pružilo snažan otpor jedinicama 7. divizije. Uvečer, zbog opasnosti da budu okruženi napustili su položaje i povukli se prema Travniku, pretrpjevši gubitke od 620 mrtvih, ranjenih i zarobljenih vojnika i izgubivši 5 topova i 2 zastave. Prema zvaničnim podacima, austrougarske snage su imale 22 mrtva i 174 ranjena oficira i vojnika.
Nakon toga, austrougarske trupe su bez borbi ušle u Travnik i Vitez. Poslije spajanja prethodnice glavne kolone se 7. divizijom, združena austrougarska vojska je 14. augusta nastavila prodor prema Sarajevu u dvije kolone. Jedna je išla preko Busovače i istog dana je zauzela. Drugi dio je prodirao prema Kaknju, gdje su branioci sa Muhamedom Hadžijamakovićem pružili 15. i 16. augusta otpor, ali su se nakon poraza povukli prema Visokom. Sedamnaestog augusta palo je Visoko, a Hadžijamaković se sa ostacima svoje čete povukao u Sarajevo.
Radi odbrane grada pružanju otpora su pristupili mnogi ugledni građani i 5.000 dobrovoljaca, među kojima je bilo i više djevojaka i žena. Branioci su se odlučili na definitivnu odbranu i sa 20 topova su zauzeli okolna brda i neke zgrade u gradu. Napad austrougarskih trupa na Sarajevo izvršen je 19. augusta ujutro. General Filipović je znatan dio svojih snaga rasporedio u obuhvatni manevar preko brda koja dominiraju Sarajevom, a glavninu je uputio od Ilidže prema središtu grada. Bitka za Sarajevo trajala je oko šest sati. Bočne trupe su brzo savladale branioce na visovima i uključile se u napad na grad, tukući ga snažnom artiljerijskom vatrom iz 52 topa.
Glavnina snaga naišla je na žestok otpor branilaca u zapadnom dijelu grada, ali ih je uspjela potisnuti prema središtu. Tu se vodila borba za svaku ulicu i svaku kuću, a u borbama su učestovovale mnoge žene, pa i djeca. Poslije podne, branioci su bili primorani da se pred nadmoćnim austrougarskim snagama povuku prema Romaniji. Prema zvaničnim podacima austrougarskog Generalštaba, u bici za Sarajevo austrougarske trupe su imale 370 mrtvih i ranjenih. Tačan broj gubitaka branilaca Sarajeva se ne zna, ali se računa da je bilo oko 350 mrtvih i 1.500 ranjenih.
Nakon zauzimanja grada austrougarske jedinice su hvatale i slale u zarobljeništvo građane koje su našle po ulicama, a naročito muslimane. Tako je uhvaćeno oko 600 osoba, koje su 24. augusta upućene u Olomuc u Moravskoj. General Filipović odmah je zaveo i prijeki ratni sud, koji je osudio na smrt 9 Sarajlija, među njima vješanjem, u narodu omiljenog, Muhameda Hadžijamakovića. Vijesti o masovnim pokretima i oružanim pripremama muslimana u Bosanskoj krajini i zapadnoj Bosni su natjerali austrougarski Generalštab da pojača snage i mobiliše štabove 3.,4. i 5. armijskog korpusa, 13., 14., 31. i 33. divizije i 14. konjičke brigade. Od tih jedinica obrazovana je II armija, koja se sastojala od 159 pješadijskih bataljona, 30 konjičkih eskadrona sa 300 topova, 30.000 zaprežnih kola i 110.000 konja sa ukupno 6.280 oficira i 262.353 vojnika.
Sredinom septembra 1878. godine u Posavini su skoncentrisane velike austrougarske snage. Protiv snaga Šemsekadića poslana su dva korpusa. Jedan od njih, pod zapovjedništvom barona Bienertha je prešao Savu kod Šamca i izvršio prodor prem Brčkom kojeg je, nakon cjelodnevne bitke, uspio zauzeti 17. septembra. Tri dana kasnije je bez otpora zauzeta Bijeljina.
Žestok otpor u Hercegovini su pružali branioci Stoca, ali jače i bolje naoružane austrougarske snage konačno su 21. augusta zauzele ovo važno utvrđenje. Zatim su zauzele Nevesinje 28. augusta, Trebinje 7., Bileću 16. i Gacko 18. septembra. Nakon pada tih gradova, hercegovačke snage su se držale u nekim mjestima prema crnogorskoj granici. Glavno uporište im je bio Klobuk, koji je nakon trodnevne bitke pao 28. septembra. Nakon zauzimanja Konjica 5. oktobra, cijela Hercegovina je bila okupirana.
Najduži otpor okupaciji pružala je Bosanska krajina, gdje su vođene najžešće borbe. Dok su jedinice 14. pješadijske divizije 6. spetembra bez otpora zauzele Bronzani Majdan, Kozarac i Prijedor, jače snage 7. divizije su prodrle do Ključa i nakon teških dvodnevnih borbi zauzele ga 8. spetembra, uz gubitke od 299 mrtvih i ranjenih vojnika i 12 oficira. Nakon pada Ključa, austrougarske trupe su zauzele Sanski Most, Skender-Vakuf, Stari Majdan, Kotor-Varoš i Kamengrad, čime je bio otvoren put prema Bihaću. Operacije za njegovo osvajanje austrougarske trupe su otpočele 7. septembra. Toga dana, branioci su pod vodstvom Husein-efendije Karabegovića razbili napadače kod Žegara, pred samim Bihaćem, nanoseći mu gubitke od 98 mrtvih, 406 ranjenih i 35 nestalih vojnika i oficira.
Osam dana kasnije, nakon što su austrougarske trupe dobile pojačanja, počeo je novi napad na Bihać i tek poslije trodnevne bitke, 19. septembra austrougarske trupe su ga zaposjele. Nakon uobičajenih represalija, hapšenja, strijeljanja i odvođenja većeg broja ljudi u zarobljeništvo, nastavile su prodor prema Petrovcu, u koji su bez otpora ušle 25. septembra.
Otpor je najduže pružan u Cazinskoj krajini. Nakon borbi kod Pećigrada 6. i 7. oktobra, u kojima su Krajišnici izbacili iz stroja 258 austrougarskih vojnika i oficira, uskoro su njene vojne snage zauzele utvrđena mjesta Podzvizd, Vrnograč i Bužim, a zatim je 20. oktobra palo i posljednje uporište otpora prema Bosni – tvrđava u Kladuši.
Nakon gotovo tri mjeseca ofanzivnih operacija i znatnih gubitaka, austrougarske trupe su uspjele zaposjesti i okupirati Bosnu i Hercegovinu. Prema zvaničnim podacima austrougarskog Generalštaba u 76 bojeva i bitaka njene su jedinice imale gubitke od 178 oficira od kojih su bila 44 mrtrva, 131 ranjeni i 3 nestala te 5.020 vojnika, od toga 902 mrtva, 3.849 ranjenih i 269 nestalih. Gubici branilaca i stanovništva nisu bili poznati.
Iz: Zijad Šehić, U smrt za Cara i Domovinu, Sarajevo Publishing, Sarajevo, 2007., str. 21-25.