Projekat provincijalizacije “Evrope” odnosi se na historiju koja još ne postoji: zbog toga mogu govoriti samo programatski. U cilju sprječavanja nesporazuma moram međutim naglasiti šta on nije dok opisujem šta bi on mogao biti.
Za početak, to nije projekat koji poziva na naivno, potpuno odbacivanje moderne, liberalnih vrijednosti, univerzala, nauke, razuma, sveobuhvatajućih narativa, totalizirajućih objašnjenja itd. Frederic Jameson nas je nedavno upozorio da je jednostavno poistovjećivanje “filozofske koncepcije totaliteta” i “političke prakse totalitarizma” “pogubno”. Ono što interveniše između njih jeste historija – kontradiktorni, pluralni i raznoliki sukobi čiji rezultati nikada nisu predvidivi, čak ni retrospektivno, u skladu sa shemama koje nastoje naturalizirati i domesticirati ovu raznolikost. Ovi sukobi uključuju prisile (kako u ime moderne, tako i protiv nje) – fizičko, institucionalno i simboličko nasilje, često motivisano sanjivim idealizmom – a upravo to nasilje igra odlučujuću ulogu u uspostavljanju značenja, u stvaranju režima istine, u odlučivanju čiji i koji “univerzali” će pobjediti. Kao intelektualci koji operišu unutar akademskog sistema, mi nismo neutralni prema ovim sukobima i ne možemo se postaviti van procedura znanja naših institucija.
Projekat provincijalizacije “Evrope” stoga nemože biti projekat “kulturnog relativizma”. On se ne može razvijati iz mišljenja da su razum/nauka/univerzali koji su doprinjeli definisanju Evrope kao sjedišta moderne jednostavno “kulturno specifični” i stoga pripadaju samo evropskim kulturama. Poenta nije da je racionalizam Prosvjetiteljstva uvijek, sam po sebi, nerazuman, već je to puno više pitanje dokumentacije načina – opisa historijskog procesa – na koji je njen “razum”, koji nije uvijek svima bio očigledan, predstavljen tako da izgleda “očigledno” daleko šire od tla na kojem je nastao. Ako je jezik, kao što je rečeno, dijalekt sa podrškom armije, isto bi se moglo reći za narative “moderne” koji, danas gotovo univerzalno, ukazuju na određenu “Evropu” kao primarni habitus moderne.
Moguće je pokazati da je ova Evropa, poput “Zapada”, imaginarni entitet ali ta demonstracija kao takva ne umanjuje njenu privlačnost ili moć. Projekat provinicijalizacije “Evrope” mora uključivati nekoliko dodatnih poteza: (1) prepoznavanje da je evropsko usvajanje pridjeva ‘moderno’ dio globalne historije čiji je integralni dio evropski imperijalizam; i (2) razumjevanje da ovo poistovjećivanje određene vizije Evrope sa ‘modernom’ nije djelo samo Evropljana; nacionalizmi trećeg svijeta, kao ideologije modernizacije par excellence, bili su ravnopravni partneri u tom procesu. Ne namjeravam zanemariti anti-imperijalne momente u karijerama tih nacionalizama, već naglašavam poentu da projekat provincijalizacije “Evrope” ne može biti nacionalistički, nativistički, ili atavistički projekat. U otpetljavanju neminovne upletenosti historije – discipliniranog i institucionalnog oblika kolektivnog sjećanja – sa narativima “prava”, “građanstva”, nacije-države, i “javnih” i “privatnih” sfera, nemoguće je ne problematizirati “Indiju” istovremeno sa dekonstrukcijom “Evrope”.
Dipesh Chakrabarty, ‘Postcoloniality and the Artifice of History’, in R. Guha, A Subaltern Studies Reader 1986 – 1995, University of Minnesota Press, 1997.