U današnjem trenutku u kome pluralizam „individualnih mitologija“ nije samo neminovna posledica bezbroj različitih umetničkih ličnosti iz toliko različitih kulturnih sredina, već, pre svega, svesnog stava, potrebe da se iziđe iz „škole“, „pokreta“, kolektivne sheme u prostor ličnog, intimnog; u kome je protivljenje opštoj poetici postalo, paradoksalno, opšta poetika nove vrste – pruža se mogućnost da se mnogi umetnici redefinišu i osmotre sa te šire, više ne tako rigidne ravni. To je potrebno i pri današnjem tumačenju, ili „produktivnom dovršavanju“, grafičkog opusa Dževada Hoze.
Pri tom pokušaju već na prvi pogled zapažamo da je ono što je u Hozinom delu intimno i lično smešteno u obrise arhetipa, jednog kulturnog obrasca, „kolektivne individualnosti“ određenog kulturno-istorijskog podneblja: Bosne i Hercegovine. Drugim rečima, da matrice njegove svesti sadrže znakove, simbole i iskaze koji tačno određuju kulturni i civilizacijski krug koji je podloga celokupne njegove umetničke ličnosti. Hozo drugim rečima nije ni slikar koji prvenstveno istražuje nova područja plastičnog jezika, iako su njegova tehnička inteligencija i radoznalost tako očigledni, ni „slikar života“ (s jedne strane umetnik, s druge – neposredno opserviran svet s kojim se umetnik upušta u dijalog): Hozo je nešto treće, slikar kulture, stilizovanog, prerađenog života i sveta. On dakle polazi od opšteg kulturnog obrasca da bi – propuštajući ga kroz svoju maštu i osećajnost, odnosno sažimajući ga konstruktivnim principom, tehničko-operativnim postupkom, u grafici tako naglašenim – stigao do sopstvene ličnosti koja se ispoljava dvojako: u načinu na koji je opšti kulturni obrazac personalizovan i interiorizovan, i u stavu prema umetnosti, u jeziku, načinu oblikovanja.
Kao slikar kulture, Hozo ne povlači oštre granice između prošlosti i sadašnjosti; za njega je vreme jedinstveno i on u njegovim tokovima i njegovim istorijskim i mitskim dubinama otkriva konstante čoveka i tragičnu suštinu života, ono nekoliko bitnosti koje prožimaju svekoliko umetničko stvaranje. Na toj onsnovi pokušava da ostvari transistorijski dodir s iščezlim mitologemama i smislom postojanja. Prošlost je u arhetipu, odabranom simbolu, mitu, ikonografskom sloju, sadašnjost – u jeziku, novom umetničkom iskustvu i senzibilnosti, u interpretaciji starog i novom sematničkom iskazu…
Sve te osobine Hozinog koncepta doznajemo, razume se, analizom njegovog grafičkog jezika. Recimo odmah da se u njegovom konstruktivnom principu zapažaju – u okviru nesumnjivog jedinstva – dve težnje: težnja sintetičkog zgušnjavanja svekolikog iskustva u kranje redukovani znak (obično ovalni, organski oblik suprotstavljen kvadratu), ili simbol, jedinstvene, čiste strukturalne sheme, koji intenzivno živi u belini apstraktnog absolutnog prostora; ona je obeležena tolikim grafičkim listovima, zasnivana obično na shemi muslimanskog nadgrobnog spomenika, nišana, na punim, jezgrovitim, preglednim oblicima koji su gotovo skulptorski – dobro je zapaženo – smešteni u prostor; i težnja uključivanja niza informacija, inkrustriranja osnovnih oblika nizom kulturno-istorijskih podataka koji bi ga što određenije označili; u osnovnu shemu upisuju se, na primer, motivi sa stećaka, frizovi ornamenata, prizori i slično što zaklanja i apsorbuje sve više energiju opšte mase, glavnog oblika. Kretanje od jednostavnog, sažetog i čistog ka analitičkom razlaganju i realističkoj enigmi, ka složenom i višeslojnom, i obrnuto, u stvarima ima smisao ispitivanja i proveravanja osnovnog stava formulisanog u tolikim Hozinim listovima koji su ga u metežu današnjeg umetničkog života izdvojili kao osobenu i lako prepoznatljivu umetničku ličnost.
Otuda, u zaključku ovo sažetog uvoda, možemo reći, da je „individualna mitologjia“ Dževada Hoze sazdana od realnosti, mita, sna i mašte jednog kulturno-istorijskog podneblja i, posebno, jednog spoja ikonografskog i plastičnog sloja, priče i snažnog poretka oblika čija energija i značenje njegovim grafičkim listovima omogućava autonoman život i izvan prostora kulturno-istorijskog obrasca i društvene sredine u kome su nastali. Velikog emotivnog naboja i jasne dikcije, njegovo delo se ubrzo oslobađa svojih determinanti i užih značenja težeći ka najopštijem i najbitnijem
Miodrag B. Protić, Muhamed Karamehmedović, Hozo, Svjetlost, Sarajevo 1982.
[slickr-flickr tag=”hozo” size=”original”]